Sân vườn Nhật Bản luôn có một nét rất riêng, rất mộc mạc, đơn giản nhưng vẫn đem lại cho chúng ta một cảm giác ấn tượng và bình yên trong tâm hồn. Vậy có những yếu tố nào thường được người Nhật sử dụng để tạo nên nét đặc trưng đó. Hãy cùng Tây Âu Landscape tìm hiểu kỹ hơn về các yếu tố của sân vườn Nhật trong bài viết này nhé!
Các yếu tố của sân vườn Nhật
Các yếu tố của sân vườn Nhật thường sử dụng như hồ, suối, đảo, đồi,… để tạo ra các bản sao thu nhỏ của phong cảnh thiên nhiên.
1. Đá, sỏi và cát
Từ xa xưa, đá đã đóng một vai trò quan trọng trong văn hóa Nhật Bản. Những phiến đá lớn và có hình thù đặc biệt được người dân tôn thờ là kami – một vị thần trong Thần giáo. Còn sỏi được sử dụng để đánh dấu các địa điểm linh thiêng như tại đền thờ Ise hoặc đền thờ Kamigamo ở Kyoto.
Trong các khu vườn hiện đại của Nhật Bản, những viên đá lớn thường tượng trưng cho núi hoặc đồi. Đá cũng được đặt một cách có chủ ý để tạo điểm nhấn trong vườn, hay để xây cầu, lối đi.
2. Hồ, suối và thác
Hồ là một trong các yếu tố của sân vườn Nhật, thường nằm ở trung tâm của hầu hết các khu vườn. Người ta cũng dùng yếu tố này để tượng trưng cho khung cảnh của các hồ nước hoặc biển ngoài đời thực. Đôi khi các nghệ nhân khu vườn sẽ thêm cá koi để thêm màu sắc và sức sống cho khu vườn. Trong những khu vườn khô (Karesansui), hồ, suối và thác nước được tượng trưng bằng lớp sỏi cào hoặc đá dựng đứng.
Trong các khu vườn dùng để giải trí, thư giãn, người ta có thể chèo thuyền trên hồ hoặc tổ chức các hoạt động giải trí khác của giới quý tộc như ngâm thơ, ngắm trăng trên hồ.
3. Đảo và cầu
Đảo là một trong các yếu tố của sân vườn Nhật đã có từ lâu đời. Kích thước của các hòn đảo cũng rất đa dạng, từ những mỏm đá nhỏ cho đến những hòn đảo đủ lớn để dựng chòi. Chúng thường đại diện cho các hòn đảo ngoài đời thực hoặc các biểu tượng tâm linh. Chẳng hạn, có những hòn đảo được xây dựng theo hình con rùa biển hay con hạc – hai con vật tượng trưng cho sự trường thọ và sức khỏe. Hay các nghệ nhân thường xây đảo theo hình núi Horai – ngọn núi linh thiêng trong Đạo giáo.
Cầu thường được xây dựng để kết nối các đảo với nhau hoặc với đất liền và để tạo lối đi qua suối hoặc hồ. Cầu thường được xây dựng bằng đá hoặc gỗ và khác nhau về quy mô cũng như mức độ phức tạp. Có những cây cầu chỉ là phiến đá đơn sơ bắc ngang qua suối. Ngoài ra còn có những cây cầu lớn bằng gỗ có mái che dài hơn 10m.
4. Thảm thực vật
Rất nhiều loại cây, cỏ và hoa được sử dụng trong thiết kế sân vườn Nhật Bản. Những loại cây lớn như phong lá đỏ hay anh đào thường được ưa chuộng hơn bởi mỗi mùa chúng lại có một vẻ đẹp khác nhau. Vì vậy, để làm nổi bật nét độc đáo của những loại cây này thường đòi hỏi người thiết kế phải thực sự tinh tế và am hiểu.
Mặt khác, các loại thông (tùng la hán, thông đen) hay tre thường được ưa chuộng hơn vì chịu được sự khắc nghiệt của mùa đông ở Nhật, trong khi các loài cây khác thường ngủ đông. Rêu cũng là một trong các yếu tố của sân vườn Nhật được sử dụng rộng rãi. Trong khu vườn rêu nổi tiếng của chùa Saihō-ji có hơn 100 loại rêu khác nhau.
Trong thiết kế sân vườn Nhật Bản, các loại cây luôn được sắp xếp có chủ đích nhằm mô phỏng cảnh quan thiên nhiên. Thảm thực vật trong sân vườn cần được chăm sóc và bảo dưỡng đúng cách để duy trì vẻ đẹp ban đầu. Ở Nhật Bản hoặc các quốc gia có tuyết rơi khác, cần phải có một số kỹ thuật đặc biệt để bảo vệ thực vật khỏi băng tuyết. Nhưng ở Việt Nam không có tuyết rơi nên không cần phải lo lắng về vấn đề này.
5. Đồi
Trong những khu vườn có diện tích lớn, đặc biệt là trong những khu vườn tản bộ thời Edo, người ta xây dựng những ngọn đồi nhân tạo rất lớn. Những ngọn đồi nhân tạo thường tượng trưng cho những ngọn đồi ngoài đời thực. Du khách thậm chí có thể leo lên đỉnh và ngắm nhìn toàn cảnh khu vườn từ trên cao.
6. Đèn đá
Đèn đá hay còn gọi là thạch đăng lung dường như là một yếu tố chưa bao giờ tách rời trong suốt chiều dài lịch sử phát triển của vườn Nhật. Đèn đá sẽ có nhiều kích thước, hình dáng khác nhau và tất nhiên là thường được làm bằng đá. Mỗi loại đèn đá có một lịch sử, ý nghĩa khác nhau và thường được kết hợp với chậu đá để tạo thành một tiểu cảnh không thể thiếu trong vườn trà (chaniwa).
Các nghệ nhân sân vườn thường khéo léo sắp xếp có chủ đích những chiếc đèn đá để chúng phát huy hết công năng. Đèn đá thường được đặt trên những hòn đảo nhỏ, cạnh hồ nước, lối đi, hoặc cạnh những ngôi nhà, chòi nghỉ. Đây là những vị trí mà đèn đá vừa có thể chiếu sáng lại vừa tăng thêm tính thẩm mỹ cho sân vườn.
7. Bồn rửa tay (Tsukubai)
Ở một số khu vườn có trà thất hay vườn trà (chaniwa) thường có những bồn nước bằng đá dùng để rửa tay. Bồn rửa thường được đặt trước cửa phòng trà và được sử dụng cho nghi lễ tẩy rửa trước các tiệc trà truyền thống. Trước khi vào phòng trà, khách phải rửa tay và súc miệng bằng nước trong bồn.
Kích thước và hình dáng của bồn rửa cũng rất đa dạng. Có những chiếc bồn chỉ đơn giản là một vết lõm tự nhiên trên đá hoặc những chiếc bồn cầu kỳ hơn được cắt và chạm khắc.
Đặc biệt không thể thiếu là mạch nước nhỏ dẫn qua ống tre xuống bồn, hệ thống thoát nước bên dưới và gáo múc nước bằng tre. Ngày nay, người ta thường thiết kế bồn rửa tay (Tsukubai) như một tiểu cảnh trang trí hơn là sử dụng đúng mục đích ban đầu.
Bồn rửa cùng với đèn đá chính là các yếu tố của sân vườn Nhật mà bạn không thể bỏ qua, sẽ cần thiết trong một vườn trà chaniwa truyền thống.
8. Lối đi
Lối đi đã trở thành một phần không thể thiếu trong vườn Nhật Bản kể từ khi vườn trà và vườn tản bộ ra đời. Lối đi trong vườn thường được làm bằng đá, sỏi, cát hoặc đất cứng và được thiết kế cẩn thận với mục đích mang đến cho người xem những góc nhìn đẹp nhất. Các lối đi cũng được sử dụng để phân chia các khu vực khác nhau trong khu vườn.
9. Kiến trúc
Sân vườn thường được xây dựng nhằm mục đích tô điểm cho vẻ đẹp kiến trúc. Chính vì thế, chúng ta luôn có được những góc nhìn sân vườn đẹp nhất khi ở trong những không gian kiến trúc như biệt thự, cung điện, chòi nghỉ.
Mặt khác, những người nghệ nhân thiết kế sân vườn mời gọi người xem bước vào và thưởng thức khu vườn từ bên trong và coi các hạng mục kiến trúc như một phần của khu vườn.
10. Phong cảnh vay mượn
Một trong các yếu tố của sân vườn Nhật đó chính là cảnh quan vay mượn là (shakkei trong tiếng Nhật). Yếu tố này có nghĩa là kết hợp quang cảnh bên ngoài vào thiết kế của sân vườn. Các cấu trúc tự nhiên như biển, núi, sông, rừng và các cấu trúc nhân tạo như nhà cửa và đường phố có thể được sử dụng làm cảnh mượn.
Một số lưu ý khi thiết kế sân vườn Nhật Bản
Mang hình ảnh của một xứ sở đậm tính Thiền, có thể thấy những thiết kế sân vườn Nhật Bản luôn mang đến cho người sử dụng cảm giác thư thái và bình yên nhất. Để đạt được điều đó, các kỹ sư thường tuân theo 3 nguyên tắc chính trong thiết kế để tạo nên những khu vườn chuẩn và đúng nhất như sau:
- Tỷ lệ thu nhỏ: Sân vườn được thu nhỏ lại theo một tỷ lệ nhỏ tượng trưng cho cảnh quan, địa điểm nổi tiếng trong một không gian nhỏ xinh. Phong cảnh núi và sông được thu nhỏ bằng đá, cát và sỏi.
- Biểu tượng: Được sử dụng trong hầu hết các sân vườn Nhật Bản. Cát hoặc sỏi được biến đổi để tạo thành sông, một khối đá và đá cuội có thể tượng trưng cho những hòn đảo nhỏ.
- Mượn cảnh quan có nghĩa là sử dụng một mô hình thu nhỏ của cảnh quan hiện có và thực vật để bổ sung cho sân vườn. Thiết kế một sân vườn theo cách này cũng có nghĩa là một cảnh quan hiện hữu sẽ là một phần của thiết kế tổng thể.
Thiết kế sân vườn Nhật Bản mang những nét rất riêng, mỗi sân vườn là sự tổng hợp của các yếu tố tự nhiên được sắp xếp theo tính tượng trưng với dụng ý nghệ thuật nhất định. Hy vọng bài viết trên đã giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về các yếu tố của sân vườn Nhật. Nếu bạn đang tìm kiếm một chuyên gia có trình độ cao, dày dặn kinh nghiệm thì hãy liên hệ ngay cho Tây Âu Landscape nhé!
